JENERALI ALIYEWAANGUSHA WATANZANIA?

Adeladius Makwega-MBAGALA

Februari Mosi mwaka wa 2022 Mwanakwetu akiwa Kijijini Chamwino Ikulu mkoani Dodoma aliandika makala haya ya utamaduni nchini Tanzania;

“Wakaguru ni kabila linalofanya utani katika hatua mbalimbali kama yalivyo makabila mengine. Utani uliopo ni baina ya mtu na mtu, ukoo na ukoo na hata Wakaguru wa milimani na wale Wakaguru wa Bondeni yaani (Waitumba na Wamegi).”

Msomaji wangu huu ni utani na makabila mengine kama nilivyokudokeza katika matini zangu ya kadhaa ya nyuma. Utani katika kabila hili ni mkubwa mno, huku zikitajwa koo namna zinavyoweza kutaniana kama niliyokueleza kuwa ndugu hawa wapo katika makundi makubwa mawili yaani Waitumba na Wamegi yaani wa Mlimani na Wabondeni.

“Inaaminika kuwa wakati Wakaguru wanafika katika eneo hili walipo sasa Kilosa, Mpwapwa, Kongwa na hata baadhi ya maeneo ya Dodoma kulikuwa na ndugu wawili kaka na mdogo wake.Kaka alikimbilia kuishi milimani ambaye alikuwa akifahamika kama Nanunda na mdogo mtu akifahamika kama Waluhanji aliyeishi jirani na vyanzo vya maji.”

Kama ilivyo desturi ya eneo hili wanaloishi Wakaguru kila mara mafuriko yanawakumba hali hii ipo tangu enzi, huyu mdogo mtu aliyekimbilia kuishi jirani na vyanzo vya maji mafuriko yalimkumba na nyumba zake kusombwa na mafuriko hayo.Hali hii ya mafuriko ya eneo hili inatoka kila mara hadi sasa.

“Kaka mtu kwa huruma alimchukua na kumsaidia kumrudisha milima nduguye. Wakiwa milimani ilibidi waishi tena pamoja, udugu huo ulikuwa wa kuheshimiana huku wakitaniana kuwa bila yangu mie mafuriko yangekumaliza, yaani bila kaka mafuriko yangemmaliza mdogo mtu. Mafuriko hayo yakaleta utani baina ya Waitumba na Wameji tangu wakati huo hadi sasa.”

Jambo la kustajabisha wakati wa ujio wa Wamsionari Wameji walikuwa wakwanza kuwapokea na kukaa nao vizuri, jambo hilo liliwasaidia wao kuweza kupata huduma mbalimbali kama elimu na afya mapema lakini wale wa milimani Waitumba hali ilikuwa tofauti kabisa. Hili liliwafanya Waimeji wajione wao ni bora ya Waitumba huku Waitumba wao wakijiona ndiyo Wakaguru Halisi kwa kuwa hawakuingiliwa na utamaduni wa kigeni. Ugeni huu wa wamisionari uliongeza utani zaidi baina yao. Japokuwa hali hiyo sasa imepungua mno wengine wakiamini kutoweka kabisa kutokana na suala la maeandeleo kuwa kwa wote.

Pia utani wa Wakaguru unaonekana na makabila mengine, huu umejengwa katika mambo makubwa matatu makabila yaliyokuwa yakiwavamia na kuwachukua watumwa, ushirikina na yale makabila yaliyokuwa yanawaibia mifugo Wakaguru. Miongoni mwa makabila hayo ni Wanyamwezi wa Tabora;

“Wanyamwezi walikuwa ni marafiki wakubwa wa Waarabu kwa hiyo walishirikiana nao katika kuwatafuta watumwa na hata kuwakamata wapagazi wa kubeba mizigo kutoka bara hadi pwani. Inaaminika kuwa Mamboya ilikuwa ni sehemu ambayo Waarabu na Wanyamwezi walipita mno, inawezekana kuwa mpagazi anapofariki njiani ilibifdi kumtafuta mtu wa kuziba pengo la kubeba pembe za ndovu au hata mtumwa akifariki njiani, akipungua jambo hilo liliwafanya Waarabu na Wanyamwezi kuwakamata Wakaguru kuziba pengo hilo.

Wakaguru kutokana na biashara hii ya watumwa kuwa hivyo kwao ilikuwa ni biashara haramu na ya kihuni ambayo iliwakwaza mno na hili liliwafanya Wakaguru kuwachukia mno Wanyamwezi kwa kushirikiana na Waarabu. Chuki hiyo ikahamishiwa kwa Wanyamwezi kwani lilikuwa ni kabila lisilofanya tohara ya wanaume, jambo hilo liliwafanya Wakaguru kuwadharau zaidi Wanyamwezi nakulitazama kama ni kabila duni wakati Wakaguru walikuwa wakifanya tohara hiyo ya wanaume. “

Mambo haya mawili yaani biashara ya utumwa na tohara ya wanaume ndiyo yakawa ufunguo wa utani baina ya Wakaguru na Wanyamwezi na hata Wasukuma. Wakaguru wakiwaambia Wanyamwezi/Wanyamwezi kuwa ;

“Nyinyi mlikuwa hamuendi jandoni wakati Wakaguru wakiambiwa kuwa nyinyi tulikuwa tunawakamata na kuwapeleka watumnwa.”

Utani ukaibuka na hapo wakaishi kama ndugu hadi sasa. Kabila lengine lenye utani na Wakaguru ni Wangulu, Wangulu (Nguu) walishiriki pia katika biashara ya utumwa kwa kuwavamia Wakaguru;

“Ndugu hawa kwa asili walikuwa wakikaa eneo lenye miti mingi ya miyombo na jambo hilo likawafanya Wakaguru kuwatambua Wangulu kama Wayombo. “

Kwa faida ya msomaji wa Mwanakwetu fahamu hili;

“Yapo baadhi ya maeneo katika Tanzania yetu yanaitwa Yombo (Miyombo) Kongowe (Mkongowele) na kadhalika haya ni majina kutokana na miti iliyokuwa inapatikana maeneo hayo kama alama.”

Hii nakupa kama zawadi msomaji wangu.

“Wakaguru waliwatazama Wangulu kama kabila llinalojihusisha mno na ushirikina na kwa hiyo Wakaguru waliwaogopa mno Wangulu, moja kwa kuwavamia na kuwakamata utumwa huku wakitumia silaha kama bunduki walizopata kwa Waarabu, pili Wangulu kama washirikina, mambo hayo yaliwanyima raha kabisa Wakaguru.”

Kabila la tatu na mwisho kwa leo ambalo wanataniana na mno na Wakaguru ni Wamaasai hawa jamaa walikuwa na desturi ya kuwavamia Wakaguru si kwa nia ya kuwapeleka utumwa la hasha bali kuwaibia ng’ombe zao na kutoweka nazo kabisa. Jambo hilo lilikuwa ni mchezo mchafu kwa Wakaguru na kuwachukia Wamasai kama ilivyokuwa wa Wanyamwezi na Wangulu.

“Wamasai ni kabila ambalo linalofanya tohara tangu enzi huku namna wanavyotahiri huwa wanaondoa ngozi ya mbele ya uume lakini sehemu ya ngozi hiyo huiacha ikining’nginia kwa chini. Wakaguru wao pia hufanya tohara kwa wanaume kwa kuiondoa ngozi yote ya mbele ya uume na kuitupilia mbali. Hizo ni namna mbili tofauti za kutahiri kwa Wamasai na Wakaguru lakini yaweza kuonekana pia haa kwa makabila mengine.”

Haya pia yanathibitishwa na ndugu D.Z Mwaga katika maandishi yake ya Mahusiano ya Utani kwa Wakaguru.

“Wakaguru walienda mbali kwa kuwatania Wamasai kuwa kuwa namna tohara inavyofanyika siyo tohara kamili bali ile yao Wakaguru ndiyo tohara timilifu. Jambo hilo mwanzoni lilikuwa ni utani ulioleta ugomvi mkubwa lakini baadaye likajenga udugu baina ya makabila haya mawili, maana waswahili wanasema wale wagombanao, ndiyo wapatanao.”

DZ Mwaga mtafiti kutoka Chuo Kikuu cha Dar es Salaam anapigilia msumari ziadi kwa maelezo hayo. Hoja kuwa nyie tunawaibia ng’ombe na hoja kuwa nyie tohara yenu si tohara kamilifu yalikuwa ya kawaida na jambo hilo likaibua utani baina ya Wakaguru na Wamaasai hadi sasa.

Mwanakwetu anasema nini siku ya leo?

Msomaji wangu shabaha ya kuandikwa makala haya siku ya leo ni juu ya ndugu Jenerali Jacob Mkunda hususani kwa hali iliyotokea nchini Tanzania siku ya Oktoba 29, 2025 na siku zilizofuatwa.

Msomaji wangu tazama umakini wa Kabila ya Wakaguru ambapo jamii ipo jirani na Wagogo huku wagogo wakifahamu Kikaguru na huku Wakaguru wakijua Kigogo ambapo ukanda huu ndipo alipoazaliwa Mwanakwetu (MLALI).

Jenerali Mkunda angalia heshima ya Kabila lako namna ilivyokuwa wakati huo na namna lilivyokuwa linapambana na makabila makubwa yenye nguvu kama WAMAASAI na WANYAMWEZI/ WASUKUMA.

Swali ni je kwa yaliyotokea Oktoba 29, 2025 Jenerali Mkunda Ulituwawakilisha vizuri WAKAGURU? Jibu lake hapana Jenerali umetuangusha mno hili lazima tulisema. Hali hii ya kutotuwakilsiha vema inaonekana katika mengi mathalani awali kutekwa kwa Balozi wa zamani wa Kuba Humphrey Polepole. Ndugu yetu Jenerali Mkunda tukuulize maswali haya;

“Hivi tangu kupotea kwa Humphrey Polepole haujui alipo? Tuseme jibu lake ndiyo. Je baada hili ulimechukua hatua gani?

Sasa tuseme unafahamu walipo ndugu zetu waliotekwa kama Humphrey Polepole, swali ni je mpaka sasa unatuambia nini wewe kama Mkuu wa Vyombo vya Ulinzi na Usalama nchini Tanzania?

Kwa sasa POLISI HAWAAMINI,na hata Idara ya Usalama hivyo hivyo , Jeshi la Wananchi Tanzania kidogo Imani ilikuwepo, Je Jenerali Mkunda unataka Imani hii ya Watanzania milioni 70 kwa JWTZ Waiondoe?

Watu hawawezi kufanya utani wa usalama wa watu kama wanajua kuwa JWTZ haitowavumilia?

Hapa Jenerali Mkunda unadaiwa na ninashanga bado unaenelea kupokea mshahara wetu.

Hili Jenerali ni Jeshi letu. Je itakuwa vizuri Watanzania Wakisema Jenerali Mkaguru aliyeacha Watanzania Wanapigwa risasi Hovyo?

Kumbuka Watanzania ndiyo wenye mali ikiwamo hiyo mizinga vifaru, bunduki zilizomo jeshini, hata hizo sare zetiu zenye mabaka mabaka. Jamani mliopo huku mnafanya kazi kwa niaba ya umma wa Watanzania na ndiyo maana mlipwa mishahara na umma wa Watanzania.

Hayupo mtu yoyote anayeweza kulipa mishahara kwa jeshi letu hata kama ana fedha kiasi gani, bali ni sisi Watanzania wenyewe wenye JWTZ yetu.

Jenerali Mkunda unadaiwa na Watanzania na hili hausamehewe. angalia ndugu zako Wakaguru walijinasibu kwa TOHARA yao, Wakaguru Waliwachukia WANYAMWEZI kwa kuwakumbatia WAARABU. Jenerali Jacob Mkunda unataka tuseme nini zaidi ya haya?”

Kumbuka kuwa Wakaguru waliwachukia WANGULU kwa ushirikina pia waliwachukia Wanyamwezi na WANGULU kwa kuwakamata na kuwapelekka kwa WAARABU utumwani.

Je hali ya sasa ya Tanzania watu wakichukizwa nayo zaidi itakuwa kosa? Siyo kwamba haya mambo yapo tangu zamani hata UKANGURUNI?