JENERALI ALIYEWAANGUSHA WATANZANIA? II

Adeladius Makwega-MBAGALA

“Wakaguru ni miongoni mwa makabila ambayo yanachukua ukoo kwa mama, lipo upande wa nusu ya Kaskazini mwa Mpwapwa (sasa imegawanya na kuwa sehemu ya Wilaya ya Kongwa), sehemu ya Wilaya ya Kilosa na sehemu ya Mashariki ya Kati ya Dodoma. Wakaguru wanaunganika katika koo kubwa zaidi ya 100 zinazojikita katika kundi la Wabantu. Koo hizo mia moja zinaitwa MAKUNGUGO (wingi) na IKUNGUGO (umoja), huku kila ukoo ulikuwa na utawala wake, shughuli yake ya msingi yaweza kuwa ni kilimo au ufugaji, huku Chifu ndiye alikuwa msimamizi wa namna ya kugawanya ardhi yenye rutuba hadi mapema mwaka 1962. Ndiyo kusema koo zote mia moja kila ukoo ulikuwa na eneo lake la kuishi na ardhi yake.”

Historia ya kabila hili katika nyaraka za Kisekali inadokeza haya;

“Mpaka mwaka 1957 kabila hili lilikadiliwa kuwa na watu 86,936 huku majirani zao Wagulu walikuwa 57,877, Wasagara 31,609 na kulingana na takwimu hizo za mwaka huo wa1957 miaka mine kabla ya Uhuru wa Tanganyika zinadokeza kuwa katika eneo la Kilosa 33.3% walikuwa Wakaguru na 25.9% ya watu wote wa Mpwapwa (Kongwa ya sasa ) walikuwa pia Wakaguru.”

Kwa takwimu hizo ndiyo kusema Wakaguru wengi walikuwa katika Wilaya ya Kilosa zaidi ya maeneo mengine kama vile Wilaya ya Mpwapwa.

“Hata hayo makao makuu ya Chifu wa Ukaguru yalikuwa Mamboya Wilayani Kilosa.”

Swali la kujiuliza je ilikuwaje Wakaguru hao wakaweka makazi yao katika eneo hilo? Kulijibu swali hilo ndugu D.Z Mwaga mtafiti wa kabila hili kutoka Chuo Kikuu cha Dar es Salaam mwaka 1970 anabainisha kuwa Wakaguru eneo lao la asili siyo Kilosa wala Mpwapwa bali walitokea huko Wilayani Kondoa.

“Kiongozi mmoja wa Wakaguru ambaye alikuwa na nguvu ndiye aliyesababisha wao kuhamia Uheheni-Iringa.

Kutokana na mazingira yao kuwa magumu Uheheni haswa kushindwa vita, Wakaguru walikimbilia huko Mpwapwa na Kilosa.”

Masimulizi haya yanadokeza pia;

“Wahehe waliweza kuwafurusha Wakaguru wakakimbilia upande wa Magharibi huko Chibwepanduka wakipita katika mawe na milima kadhaa wakafika eneo la Rubi ambapo ni eneo la Mpwapwa na kuelekea kaskazini hadi Mamboya huko Kilosa.”

Miongoni mwa ushahidi wa safari hiyo kutoka Kondoa kwenda Uheheni na Uheheni hadi Mamboya ni kuwepo kwa majina kadhaa ya maeneo hayo waliyopita katika safari yao.

“Inaaminika kuwa binadamu anapofika ugenini kuanza maisha mapya, huwa akilini mwake hukumbuka majina ya pahala alipokuwepo mwanzo, hata watu waliokimbia mafuriko, vita au janga lolote wanapofika eneo geni hapa hutumia majina yao ya walikotoka na kuyabatiza maeneo mageni waliopo kwa wakati huo.

Hata kama njiani katika safari hiyo watu hufariki au kupotea wale wanaojaliwa kufika mwisho hujikusanya kulingana na eneo lao la awali. Kama inashindikana hilo ndipo hutumiwa alama mbalimbali. Kuhusu hili majina kama Lulenga na mengineyo yanatajwa.”

Masimulizi ya Historia ya Wakaguru yanadokeza na hili;

“Maisha ya Wakaguru katika Wilaya ya Kilosa, Kongwa na Mpwapwa inasadikiwa yalianza wakati wa karne ya 17 na 18 muda mfupi kabla ya Waarabu hawajaanza kupita na misafara yao ya biashara ya Bara na Pwani.

Waarabu walipoanza kupita katika eneo hilo la Ukaguru wanamtaja Chifu Chimola kuwa ndiye aliyekuwa kiongozi wa kabila hilo wakati huo.”

Ili msomaji wangu kuwafahamu zaidi Wakaguru na eneo lao wanaloishi sasa naomba nilitazame jambo moja zaidi ili kukupa picha yao haswa kwa swali hili-Wakaguru ni kabila la namna gani?

“Wakaguru kuna wakati mwingine wanafahamika kama WAITUMBA (WATUMBA) na WAMEGI. ITUMBA ni aina ya mti unastawi sana upande wa kusini mwa milima ya Ukaguru.

Eneo wanaloishi Wakaguru, ndugu hawa walijenga nyumba zao chini ya miti hiyo ndiyo maana walifahamika kama WEITUMBA na mlima hiyo jirani nao uliitwa ITUMBA. Katika eneo hilo ndipo wale mababu na mababu wa Wakaguru wamezikwa huko. Lakini kuna kundi lengine la Wakaguru walioshuka kutoka katika milima hiyo na wakaweka makazi yao jirani na vyanzo vya maji katika kingo zake, hawa wanafahamika kama WAMEGI, megi maana yake ni maji kwa kuwa waliishi kando na vyanzo vya maji.”

Mwanakwetu kumbuka kuwa hapo awali nilikujulisha juu ya matumizi ya alama ndiyo maana majina hayo WEITUMBA-MTI na WAMEJI-MAJI yanaibuka.

Nakuomba msomaji wangu nikupe na hili.

“Hata pale Dodoma ulipojengwa MJI WA SERIKALI kumbuka Panaitwa MTUMBA asili ya jina hili ni kuwepo kwa miti ya MITUMBA ambayo ni maarufu sana ukanda huu wa Mpwapwa, Kilosa baadhi ya maeneo ya Dodoma ambapo ni maeneo waliyokalia sana Wakaguru na Wagogo.”

Mwanakwetu anasema nini siku ya leo?

Msomaji wangu haya ni makala ya pili maalumu kwa ajili ya WAKAGURU ambayo awali yalitayarishwa Februari Mosi, 2022 na yametayarishwa tena na Mwanakwetu kutokana na kile kilichotokea Oktoba 29, 2025 na siku zilizofuata baada Watanzania kadhaa kudunguliwa kuumizwa na kuuwawa na risasi ambazo zilirushwa na watu vyombo vya ulinzi na usalama na huku vyombo hivi vikiwa chini ya ndugu yetu Jenerali Jacob John Mkunda Mkaguru wa Kilosa Morogoro nchni Tanzania.

Kwa mujibu wa utafiti mdogo wa Mwanakwetu amebaini kuwa Ndugu Jenerali Jacob John Mkunda anazaliwa Kijiji cha Chakwale Wilayani Kilosa Mkoani Morogoro kijiji kilichopo KM 204 kutoka Morogoro Mjini.

“Chakwale ni kijiji kilichopo katika Wilaya ya Kilosa, Mkoa wa Morogoro nchini Tanzania. Kipo katika koodinati takribani Kusini na 36.97 huku Mashariki. Kijiji hiki kimeunganishwa na mtandao wa barabara.”

Mwanakwetu alipotafuta simulizi yoyote juu ya Kijiji hiki alipozaliwa huyu mpiganaji wa Jeshi la Wananchi wa Tanzania (JWTZ) mtandaoni hakupata chochote na alipotazama ramani ua Kijiji cha Chakwale kupitia Google Map zaidi tu aliona ni kijiji chenye watu kadhaa kikiwa na Kituo cha Afya Shule na mashine kadhaa za kusaga.

“Uwepo wa mashine nyingi za kusaga na Kukoboa Kijijini Chakwale inatoa picha picha kuwa kijiji hiki alichozaliwa mpigania huyu wa JWTZ Aprili 2, 1968 wanalima sana mahindi na wanakula sana ugali.”

Mwanakwetu kwa heshima zote anapenda kutafakari na msomaji wake jambo hili ambapo ndugu Mwaga alilitaja katika utafiti wake mwaka 1970 na limerejewa na Mwanakwetu katika makala haya;

“…kutokana WAKAGURU kuwa na mazingira yao kuwa magumu Kondoa na baadaye Uheheni haswa kushindwa vita, Wakaguru walikimbilia huko Mpwapwa na Kilosa…”

Msomaji wangu hilo hamahama liweke kibindoni sasa nakuomba nirudi katika Historia ya Viongozi Wakuu wa JWTZ tangu JWTZ ilivyoanzishwa inadokeza haya;

“Mwaka 1964 hadi 1974 liliongozwa na Jenerali Mirisho Sarakikya, mwaka 1974 hadi 1980 liliongozwa na Jenerali Abdalah Twalipo, mwaka 1980 hadi 1988 liliongozwa na Jenerali David Musuguri, mwaka 1988 hadi 1994 liliongozwa na Jenerali Mwita Kiaro, mwaka 1994 hadi 2001 liliongozwa na Jenerali Robert Mboma, mwaka 2001 hadi 2007 liliongozwa na Jenerali George Waitara, mwaka 2007 hadi 2017 liliongozwa na Jenerali Davis Mwamunyange, mwaka 2017 hadi 2022 liliongozwa na Jenerali Venance Mabeyo na 2022 mpaka makala haya yanatayarishwa(Novemba 30, 2025 linaongozwana na Jenerali Jacob John Mkunda.”

Kwa hakika wapo Watanzania waliowahi kufanya kazi na majenerali wote waliotangulia tangu Sarakikya, Twalipo, Musuguri, Kiaro, Waitara, Mboma na Mwamunyange .Katika orodha hii Jenerali Mabeyo muondoe ninayo sababu kubwa ya kufanya hivyo. Je majenerali Sarakikya, Twalipo, Musuguri, Kiaro, Waitara,Mboma na Mwamunyange kama haya ya Oktoba 29, 2025 yangetokea kipindi chao wangekubali? Mwanakwetu anaamini kuwa wasingekubali maana anaamini hata hao viongozi wa juu walikuwa wakikaa na majenerali hao kwa umakini mkubwa.

“Je malalamiko ya Watanzania kwa kile kilichotokea Oktoba 29, 2025 na siku zilizofuata yanatokana na historia ya asili ya WAKAGURU ambapo ndipo anapozaliwa mpiganaji huyu?”

Katika hili tusiwalaumu WAKAGURU lakini tunayo haki ya kumlaumi Jenerali Jacob John Mkunda mwenyewe maana historia ya WAKAGURU kupambana na Wamaasai , Wanyamwezi/ Wasukuma na hata Wanguu inaendelea kulipa heshima kabila hili lakini Jenerali Jacob John Mkunda binafsi ametuangusha na ndiyo maana anao wajibu wake binafsi na viongozi wenzake wote wa vyombo vya ULINZI KUACHIA NGAZI MARA MOJA.